Niehormonalne podejście do menopauzy
Kobiety w okresie menopauzy, dzięki odpowiedniej suplementacji estrogenu, progesteronu i innych hormonów - mogą zredukować jej nieprzyjemne objawy.
Life Extension® od dawna opowiada się za stosowaniem hormonów bio-identycznych i jest przeciwko wykorzystywaniu estrogenów pochodzących z końskiego moczu oraz syntetycznych progestagenów.
Jednak, niektóre kobiety nie decydują się na zastępczą terapię hormonalną - godząc się tym samym na lata cierpień związanych z nieprzyjemnymi dolegliwościami związanych z okresem menopauzalnym.
Przykładem niehormonalnego podejścia do menopauzy jest ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego , który od 1993 roku z powodzeniem stosowany jest w Niemczech.
W badaniach przeprowadzonych z udziałem kobiet, wykazano, że ten ekstrakt roślinny łagodzi 11 objawów menopauzy aż o 83 83% .1
Ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego to idealne niehormonalne rozwiązanie dla kobiet, które pragną zredukować dokuczliwe objawy związane z menopauzą.
- Wszystkie kobiety przechodzą menopauzę, jednak sposoby, które mogą pomóc złagodzić pełne spektrum objawów menopauzy są ograniczone.
- Ekstrakt rabarbaru syberyjskiego stosowany jest w Niemczech do leczenia objawów menopauzy od ponad dwóch dekad.
- Liczne badania przeprowadzone z udziałem kobiet wykazały, że ekstrakt rabarbaru syberyjskiego znacznie redukuje wszystkie 11 rozpoznanych objawów menopauzy.
- Oprócz redukcji uderzeń gorąca, poprawy nastroju i poprawy snu, kobiety przyjmujące ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego mogą spodziewać się także poprawy w przypadku pozostałych dolegliwości związanych z menopauzą.
Zrozumieć menopauzę
Menopauza to zmiana w dotychczasowym życiu, której żadna kobieta nie uniknie.
Charakteryzuje się ona wieloma objawami: uderzeniami gorąca, nocnymi potami, zmianami nastroju, zaburzeniami snu, suchością pochwy i innymi.2,3
Skala oceny menopauzy (MRS) identyfikuje 11 różnych objawów na które cierpią kobiety w różnych stadiach menopauzy.4,5 Większość z tych objawów wywoływana jest spadkiem poziomu głównego hormonu żeńskiego - estrogenu.
Estrogen jest znany ze swoich „feminizujących” właściwości na piersi, macicę i jajniki. Wpływa on również na tkanki w całym organizmie, w tym tkanki kostne, mózgowe, serca i naczyń, skórę, a nawet płuca i tkanki tłuszczowe.6
Większość objawów menopauzy spowodowana jest gwałtownym i radykalnym spadkiem poziomu estrogenu.
Wiele kobiet łagodzi objawy menopauzy stosując terapię hormonalną, ale nie wszystkie kobiety dobrze reagują na leki hormonalne.
Problemy związane ze standardowymi metodami leczenia
Estrogen wiąże się z określonymi receptorami komórkowymi, w zależności od ich lokalizacji.
Dwa ważne receptory estrogenowe znajdują się w komórkach określonych tkanek organizmu.
- Receptor estrogenowy alfa (ER-alfa) występuje przede wszystkim w tkankach rozrodczych (piersiach, macicy, jajnikach). Po aktywacji wywiera on silny wpływ na żeńskie narządy płciowe.6
- Receptor estrogenowy beta (ER-beta) znajduje się w tkankach obwodowych, gdzie wywołuje efekty pozapłciowe, które utrzymują elastyczność i funkcjonalność tkanek.6
Zastąpienie brakującego estrogenu nieselektywnymi lekami hormonalnymi aktywuje receptory ER-alpha i ER-beta. Może to być jednak "miecz obosieczny".
Aktywacja receptora ER-beta wspomaga korzystne działanie estrogenne na skórę, mózg, kości, układ sercowo-naczyniowy i inne tkanki.
Problem polega na tym, że leki estrogenowe jednocześnie aktywują receptory ER-alpha które mogą powodować niepożądany wzrost tkanek rozrodczych, w tym inicjowanie i promowanie komórek nowotworowych.6
Indukowanie aktywności receptora ER-alpha jest głównym podejrzanym w przypadku złych skutków konwencjonalnej terapii hormonalnej.
Lepszym rozwiązaniem jest wybiórcze aktywowanie receptora ER-beta, przy jednoczesnym minimalnym wpływie na receptor ER-alpha . W ten sposób kobieta może korzystać z pozytywnego działania estrogenu na tkanki i narządy w całym organizmie, unikając jednocześnie wpływu estrogenu na tkanki rozrodcze - który może wywoływać nowotwory.6
Na szczęście naukowcy znaleźli naturalny składnik, który w bezpieczny sposób może selektywnie aktywować przede wszystkim receptor ER-beta.
Alternatywny sposób leczenia objawów menopauzy
Ekstrakt z korzenia rabarbaru syberyjskiego jest stosowany w Niemczech od 1993 roku do leczenia objawów menopauzy.7
Ten standaryzowany ekstrakt, w porównaniu do naturalnego estrogenu i innych substancji naturalnych - wykazuje najwyższe działanie selektywne na receptor ER-beta pomijając receptor ER-alpha 8,9
Korzeń rabarbaru syberyjskiego jest bogaty w hydroksystylben , a także w rapontycynę i deoksyrapontycynę .3,7,8
Te zawarte w rabarbarze związki wiążą się z korzystnie działającymi receptorami ER-beta dominującymi w skórze, mózgu, kościach, sercu i w innych organach, na które menopauzalny spadek poziomu estrogenów może oddziaływać negatywnie.
Ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego wykazuje bardzo słabe wiązanie z receptorami ER alfa.
Badania laboratoryjne wykazały, że ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego wywiera 13,5-krotnie większą aktywację receptora ER-beta w stosunku do niepożądanego receptora ER-alpha.8,9
Zmiany objawu obniżonego nastroju w stosunku do wartości początkowej13
Ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego | Placebo | ||
Pacjenci doświadczający remisji objawów pogorszenia nastroju i lęku | 30.2% | 1.8% | |
Pacjenci doświadczający redukcji objawów | 60.4% | 23.6% | |
Pacjenci nie doświadczający zmian w objawach | 9.4% | 69.1% |
Ukierunkowane działanie
Uderzenia gorąca są jednym z najbardziej znanych objawów menopauzy. Częściowo związane są z wahaniami poziomu estrogenu.10
Samice szczura, którym usunięto jajniki, są często wykorzystywane jako modele ludzkiej menopauzy. U zwierząt tych dochodzi do podobnego jak u ludzi podwyższenia temperatury co umożliwia zbadanie efektów po zastosowaniu określonego składnika.
Badania pokazują, że ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego ma podobny wpływ na kontrolę temperatury jak estradiol - główna forma naturalnego estrogenu. Różny jest natomiast wpływ na receptor ER-alpha i receptor ER-beta.
W porównaniu do estradiolu, ekstrakt rabarbaru syberyjskiego wywierał znacznie większy selektywny wpływ receptorów ER-beta na geny podwzgórza (w których następuje regulacja temperatury i inne procesy) u zwierząt. 9,11 Ekstrakt rabarbaru syberyjskiego wywierał natomiast bardzo niewielki wpływ na receptory ER-alpha, cp potwierdzają wcześniejsze prace laboratoryjne.
Test przeprowadzony u kobiet z menopauzą przy zastosowaniu ekstraktu z rabarbaru syberyjskiego, wykazał bardzo obiecujące wyniki potwierdzające dobroczynne działanie tego roślinnego składnika.
Kompleksowe zarządzanie menopauzą
Badania kliniczne, z udziałem ponad 400 kobiet w wieku przed- i pomenopauzalnym, u których zastosowano dzienną dawkę 4 mg ekstraktu z rabarbaru syberyjskiego, miały na celu określenie wpływy tego ekstraktu na objawy menopauzy.1,3,7,12,13
We wszystkich badaniach wykorzystano oficjalną skalę oceny menopauzy MRS lub jej nowszą wersję MRS-II, przy czym obie te skale dotyczą 11 objawów menopauzy.
Podsumowując, badania wykazały, że ekstrakt rabarbaru syberyjskiego konsekwentnie zmniejszał nasilenie objawów w skali oceny menopauzy nawet o 83%.
Niektóre z kobiet zaobserwowały redukcję objawów menopauzy już cztery tygodnie po rozpoczęciu suplementacji ekstraktem z rabarbaru syberyjskiego - a pozytywne efekty, (przy ciągłej suplementacji) utrzymywały się do dwóch lat.1,3,7,12,13
Ponadto, poza redukcją ilości uderzeń gorąca, ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego zmniejszał również uciążliwość objawów związanych z pogorszeniem nastroju, takich jak lęk i depresja. W przypadku tych właśnie objawów konwencjonalne metody leczenia często zawodzą.1,12,13
Przeanalizujmy krótko wszystkie przeprowadzone badania.
Redukcja wszystkich znanych objawów menopauzy
Pierwszym z badań było randomizowane podwójnie ślepe badanie kontrolowane placebo. W badaniu tym udział wzięło 109 kobiet w okresie przedmenopauzalnym, u których występowało wiele objawów menopauzy. Wyniki tego wstępnego badania zostały przedstawione w dwóch osobnych publikacjach.3,13
Przez okres 12 miesięcy kobiety przyjmowały 4 mg / dzień ekstraktu z rabarbaru syberyjskiego lub placebo. 3,13 Następnie oceniano je według Skali oceny menopauzy (MRS II) oraz Skali depresji Hamiltona (opisano to w osobnej publikacji).
Pod koniec okresu badawczego, stopień nasilenia objawów uległ redukcji w grupie stosującej ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego - zaobserwowano znaczną redukcję wszystkich 11 objawów menopauzy.3 Kobiety otrzymujące placebo nie odnotowały istotnych zmian i nadal doświadczały dokuczliwych objawów menopauzy.
Kilka lat później, naukowcy przeprowadzili podobne badanie i osiągnęli praktycznie identyczne wyniki.12 W badaniu tym, 112 kobiet w okresie przedmenopauzalnym i z objawami menopauzy przyjmowało 4 mg/ dzień ekstraktu z rabarbaru syberyjskiego lub placebo przez okres 12 tygodni.
Ponownie, wyniki pokazały:12
- Ogólne wyniki w skali MRS spadły o 54% w grupie suplementowanej.
- Znacząca redukcja wszystkich 11 objawów w skali MRS , w tym zmniejszenie mediany liczby codziennych uderzeń gorąca o 83%
- Brak istotnych zmian u kobiet przyjmujących placebo.
Przegląd każdego z 24 badań kontrolowanych placebo wykazał, że stosowanie konwencjonalnej terapii hormonalnej zmniejszyło częstotliwość uderzeń gorąca o około 75%.14 Jak widać, ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego stosowany w celu redukcji uderzeń gorąca - osiąga podobne wyniki jak konwencjonalna hormonalna terapia zastępcza.
Ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego jest również skuteczny w redukcji innych objawów w skali MRS. Co ważne, jak wyjaśnia następny wątek, redukcja ta obejmuje również często pomijane a związane z menopauzą - pogorszenie nastroju.
Ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego jest wyjątkowym, niehormonalnym sposobem na kontrolowanie objawów menopauzy i stanowi alternatywę dla hormonalnej terapii zastępczej.
Ogólnie rzecz biorąc, hormonalna terapia zastępcza ma na celu przywrócenie pożądanych funkcji estrogenu u kobiet, u których w wyniku menopauzy poziom tego hormonu uległ redukcji. Konwencjonalne leki hormonalne to często kombinacje doustnych estrogenów pochodzących z moczu ciężarnych klaczy oraz syntetycznych progestyn (progestagenów). Syntetyczne progestyny mogą powodować podwyższenie ryzyka wystąpienia raka piersi, chorób serca, udaru mózgu a także zakrzepów.18
Bioidentyczna hormonalna terapia zastępcza wykorzystuje hormony identyczne z hormonami wytwarzanymi w ludzkim organizmie. Ze względu na rzadziej występujące skutki uboczne, zastępcza terapia hormonami bioidentycznymi stała się wyborem wielu kobiet.18
W przypadku, kiedy podczas stosowania bioidentycznej hormonalnej terapii zastępczej kobiety zauważyły redukcję dokuczliwych objawów menopauzy - taka terapia powinna być kontynuowana.
Kobiety, które wybiorą terapię niehormonalną - ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego jest idealną alternatywą. Ekstrakt ten łagodzi wszystkie 11 objawów menopauzy w skali MRS.
Aby uzyskać więcej informacji na temat stanowiska Life Extension w sprawie bioidentycznej hormonalnej terapii zastępczej, zapoznaj się z protokołem Life Extension Female Hormone Restoration dostępnym na stronie www.LifeExtension.com/female.
Poprawa nastroju
Działanie konwencjonalnych leków hormonalnych polega w głównej mierze na redukcji uderzeń gorąca i nocnych potów, ale zwykle nie radzą sobie one z problemami obniżonego nastroju takimi jak uczucie lęku czy stany depresyjne. Istnieją nawet pewne dowody na to, że konwencjonalne leczenie może nasilać te objawy.15,16
Ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego, w podobnym stopniu jak konwencjonalna hormonalna terapia zastępcza - redukuje ilość i nasilenie uderzeń gorąca, ale jednocześnie poprawia nastrój. Konwencjonalne leczenie nie tylko nie ma wpływu na poprawę nastroju a wręcz może go pogarszać.3,12,14
W jednym z badań wykazano, że 60% kobiet stosujących ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego doświadczyło poprawy nastroju, podczas gdy objawy związane z onbiżeniem nastroju u kobiet stosujących placebo uległy pogorszeniu.13
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że w jednym z artykułów powstałych w wyniku tego badania opisano, że ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego spowodował 66% redukcję łącznej oceny wyników w Skali Depresji Hamiltona .13 Tabela zaprezentowana wyżej opisuje zmiany objawu obniżonego nastroju w stosunku do wartości początkowej.
Wpływ długoterminowy
Aby ocenić długoterminową skuteczność ekstraktu z rabarbaru syberyjskiego , naukowcy przetestowali jego działanie w otwartym badaniu uzupełniającym trwającym 108 tygodni (nieco ponad dwa lata).1
Kobiety, stosujące ekstrakt w poprzednim badaniu z podwójnie ślepą próbą, kontynuowały suplementację, podczas gdy kobiety, które otrzymywały placebo, rozpoczęły suplementację aktywnym ekstraktem pod koniec wcześniejszego badania.
Kobiety, stosujące wcześniej placebo, po rozpoczęciu suplementacji aktywnym ekstraktem z rabarbaru syberyjskiego - dosyć szybko osiągnęły wyniki takie jak uczestniczki stosujące ekstrakt od początku badania. Pod koniec badania nastąpiła u nich aż 83% redukcja objawów w skali MRS II.1 Po dwóch latach od rozpoczęcia suplementacji ekstraktem z rabarbaru syberyjskiego - ilość uderzeń gorąca zmniejszyła się z około 15 dziennie do średnio tylko 1.4 dziennie.1,3
Skala oceny menopauzy (MRS) została opracowana w 2004 roku jako sposób na standaryzację objawów menopauzy. MRS jest kompleksowym narzędziem do oceny objawów menopauzy u kobiet. MRS obejmuje 11 objawów, z których każdy jest oceniany w skali nasilenia od 0 (wskazując, że objaw nie występuje) do 4 (5 w nowszym MRS II ) wskazującym na objawy „bardzo nasilone”.3-5
Do 11 objawów mierzonych w MRS należą:
- Uderzenia gorąca, pocenie się
- Problemy kardiologiczne
- Problemy ze snem
- Depresyjny nastrój
- Drażliwość
- Niepokój
- Wyczerpanie fizyczne i psychiczne
- Problemy seksualne
- Problemy z pęcherzem moczowym
- Dyskomfort stawów i mięśni
Ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego jest niehormonalnym sposobem na bezpieczną redukcję każdego z objawów ujętych w skali MRS, przy dziennej dawce wynoszącej zaledwie 4 mg.1,3,7,12,13
Poprawa stanu psychicznego i kondycji fizycznej
W największym z badań, 252 kobiety przyjmowały 4 mg /dzień ekstraktu rabarbaru syberyjskiego przez sześć miesięcy.7
Badanie to jest istotne, ponieważ obejmowało kobiety u których rozpoczęła się menopauza, a także kobiety, które przeszły okres menopauzy, ale nadal miały jej objawy.
Badanie to potwierdziło wpływ ekstraktu z rabarbaru syberyjskiego na znaczną redukcję każdego z 11 objawów w skali MRS i 52% ogólną redukcję wszystkich objawów w skali MRS.7
Redukcja objawów menopauzy była największa po trzech miesiącach, ale w ciągu następnych trzech miesięcy - redukcja ta postępowała.
Kobiety, u których objawy były najcięższe, zaobserwowały największą ogólną poprawę. W całej grupie najbardziej rozpowszechnione redukcje dotyczyły niektórych najczęściej zgłaszanych objawów:
- Uderzenia gorąca / pocenie się
- Problemy ze snem
- Drażliwość
- Nastrój depresyjny
Zdolność do poprawy nastroju jest tym, co zdecydowanie wyróżnia ekstrakt z rabarbaru syberyjskiego niezależnie od konwencjonalnej terapii hormonalnej. 16 To działanie ekstraktu z rabarbaru syberyjskiego, bez wątpienia zostanie entuzjastycznie przyjęte przez kobiety w okresie okołomenopauzalnym, które zmagają się z depresja.
Profil bezpieczeństwa
Należy zauważyć, że w żadnym z cytowanych tu badań dotyczących ekstraktu rabarbaru syberyjskiego nie wystąpiły żadne istotne problemy dotyczące bezpieczeństwa stosowania. W badaniach udział wzięło ponad 400 kobiet. Nie zaobserwowano zmian w tkankach piersi, pochwy ani śluzówki macicy. Zmianom nie uległy także parametry laboratoryjne i parametry życiowe.
Podczas przeprowadzania tych badań każdego roku w Niemczech sprzedawano 6,7 miliona dawek tego ekstraktu.1,17
Ten artykuł koncentruje się na nowym sposobie, w jaki kobiety w okresie okołomenopauzalnym mogą uzyskać pożądane działanie estrogenowe bez potencjalnych szkód związanych ze stosowaniem konwencjonalnej zastępczej terapii hormonalnej. Nie należy jednak lekceważyć znaczenia naturalnego progesteronu.
Ze względu na wiele zalet progesteronu, od wczesnych lat 90-tych Life Extension zaleca miejscowe stosowanie kremu z naturalnym progesteronem. Kremy z większą dawką progesteronu dostępne są na receptę, natomiast te, z mniejszą dawką można kupić bez recepty.
Niektóre kobiety stosują doustne kapsułki pregnenolonu ( 50 - 100 mg / dzień). Związek ten w organizmie przekształca się w naturalny progesteron.
Podobnie jak poziomy estrogenu, tak też poziomy progesteronu ulegają redukcji podczas menopauzy. Przywrócenie prawidłowych poziomów tych hormonów może poprawić jakość życia i potencjalnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia wielu chorób zwyrodnieniowych.
Podsumowanie
Uderzenia gorąca są dla większości kobiet najbardziej dokuczliwym z objawów menopauzy, ale należy pamiętać, że są one tylko jednym z 11 objawów menopauzy rozpoznawanych przez ekspertów.
Podczas gdy konwencjonalna zastępcza terapia hormonalna jest uważana za skuteczną w przypadku uderzeń gorąca, to jednak pozostawia ona wiele do życzenia w przypadku redukowania innych objawów menopauzy.
Niehormonalny ekstrakt z korzenia rabarbaru syberyjskiego jest szeroko stosowany w Niemczech od 1993 roku.
W badaniach z udziałem kobiet, ekstrakt ten znacząco łagodził wszystkie 11 rozpoznanych objawów menopauzy, w tym zarówno uderzenia gorąca, jak i obniżony nastrój.
Kobiety stosujące bioidentyczną hormonalną terapię zastępczą w celu redukcji uderzeń gorąca powinny nadal ją stosować w przypadku kiedy jest ona skuteczna. Dla kobiet zainteresowanych szerokim spektrum, niehormonalnego łagodzeniem objawów menopauzy, ekstrakt rabarbaru syberyjskiego będzie atrakcyjną opcją.
Kobiety, które przeszły okres menopauzy, ale nie czują się tak młode, jak przed menopauzą, mogą rozważyć wypróbowanie rabarbaru syberyjskiego, aby sprawdzić, czy poprawi to ich samopoczucie.
Materiał wykorzystany za zgodą Life Extension. Wszelkie prawa zastrzeżone.
-
Hasper I, Ventskovskiy BM, Rettenberger R, et al. Long-term efficacy and safety of the special extract ERr 731 of Rheum rhaponticum in perimenopausal women with menopausal symptoms. Menopause. 2009;16(1):117-31.
-
Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072495/. Accessed July 2, 2018.
-
Heger M, Ventskovskiy BM, Borzenko I, et al. Efficacy and safety of a special extract of Rheum rhaponticum (ERr 731) in perimenopausal women with climacteric complaints: a 12-week randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Menopause. 2006;13(5): 744-59.
-
Available at: http://www.menopause-rating-scale.info/evaluation.htm. Accessed July 3, 2018.
-
Heinemann LA, DoMinh T, Strelow F, et al. The Menopause Rating Scale (MRS) as outcome measure for hormone treatment? A validation study. Health Qual Life Outcomes. 2004;2:67.
-
Farzaneh S, Zarghi A. Estrogen Receptor Ligands: A Review (2013-2015). Sci Pharm. 2016;84(3):409-27.
-
Kaszkin-Bettag M, Beck S, Richardson A, et al. Efficacy of the special extract ERr 731 from rhapontic rhubarb for menopausal complaints: a 6-month open observational study. Altern Ther Health Med. 2008;14(6):32-8.
-
Wober J, Moller F, Richter T, et al. Activation of estrogen receptor-beta by a special extract of Rheum rhaponticum (ERr 731), its aglycones and structurally related compounds. J Steroid Biochem Mol Biol. 2007;107(3-5):191-201.
-
Konda V, Swick A, Troup JD, et al. Efficacy of Rheum rhaponticum ERr 731® extract in alleviating vasomotor menopausal symptoms in an ovariectomized rat model. Paper presented at: NAMS Annual Meeting2014; Washington, D.C.
-
Freedman RR. Menopausal hot flashes: mechanisms, endocrinology, treatment. J Steroid Biochem Mol Biol. 2014;142:115-20.
-
Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMHT0022790/. Accessed July 3, 2018.
-
Kaszkin-Bettag M, Ventskovskiy BM, Solskyy S, et al. Confirmation of the efficacy of ERr 731 in perimenopausal women with menopausal symptoms. Altern Ther Health Med. 2009;15(1):24-34.
-
Kaszkin-Bettag M, Ventskovskiy BM, Kravchenko A, et al. The special extract ERr 731 of the roots of Rheum rhaponticum decreases anxiety and improves health state and general well-being in perimenopausal women. Menopause. 2007;14(2):270-83.
-
Maclennan AH, Broadbent JL, Lester S, et al. Oral oestrogen and combined oestrogen/progestogen therapy versus placebo for hot flushes. Cochrane Database Syst Rev. 2004(4):CD002978.
-
Available at: http://www.menopause.org/for-women/menopauseflashes/menopause-symptoms-and-treatments/hormone-therapy-benefits-risks. Accessed July 5, 2018.
-
Toffol E, Heikinheimo O, Partonen T. Hormone therapy and mood in perimenopausal and postmenopausal women: a narrative review. Menopause. 2015;22(5):564-78.
-
Chang JL, Montalto MB, Heger PW, et al. Rheum rhaponticum Extract (ERr 731): Postmarketing Data on Safety Surveillance and Consumer Complaints. Integr Med (Encinitas). 2016;15(3):34-9.
-
Available at: http://www.lifeextension.com/Protocols/Female-Reproductive/Female-Hormone-Restoration/Page-01. Accessed 6 June, 2018.