Detoksykujące działanie likopenu
Likopen, pigment znajdujący się w niektórych czerwonych owocach i warzywach, znany jest ze swojego antynowotworowego działania w przypadku nowotworu prostaty.1
Naukowcy odkryli, że likopen może pomóc w zapobieganiu uszkodzeniom powodowanym przez toksyny obecne w naszym środowisku, także w żywności.2
Toksyny występują w całym środowisku, w powietrzu którym oddychamy, w wodzie, którą pijemy, a także w żywności którą spożywamy. Toksyny nieustannie atakują organizm, powodując kumulujące się uszkodzenia, które są główną przyczyną rozwoju wielu chorób przewlekłych.3,4
Większości toksyn po prostu nie da się uniknąć. Badania z ostatnich kilkudziesięciu lat sugerują, że istnieje jednak sposób na zmniejszenie szkód przez nie wyrządzanych.
W artykule z roku 2019 wykazano, że likopen może pomóc zneutralizować działanie wielu różnych szkodliwych związków, od naturalnych toksyn po chemikalia wytwarzane przez człowieka.2
W jednym z badań wykazano, że osoby z najwyższym stężeniem likopenu w surowicy miały o 26% zredukowane ryzyko udaru mózgu, o 14% mniejsze ryzyko chorób układu krążenia i o 37% mniejsze ryzyko zgonu.5
Najpowszechniejszymi toksynami są:2
- Metale i inne pierwiastki o działaniu toksycznym, takie jak kadm, rtęć i ołów (które mogą pojawiać się w wodach gruntowych, powietrzu i gdzie indziej w środowisku),
- Pestycydy syntetyczne, w tym herbicydy, insektycydy, rodentycydy i fungicydy (szeroko stosowane w rolnictwie, a także w przydomowych ogródkach na obszarach miejskich),
- Leki o toksycznych skutkach ubocznych, takie jak leki stosowane w chemioterapii nowotworów,
- Toksyny środowiskowe wytwarzane przez przemysł, samochody oraz spalanie paliw kopalnych i innych produktów oraz
- Naturalne toksyny, takie jak te wytwarzane przez niektóre bakterie lub grzyby.
Toksyny przyczyniają się do wielu chorób przewlekłych. American Lung Association wymienia same tylko zanieczyszczenia powietrza jako potencjalną przyczynę następujących schorzeń:3
- Nowotwory,
- Zmniejszona płodność z powodu uszkodzenia jajników lub jąder,
- Uszkodzenie mózgu i innych części układu nerwowego,
- Wady wrodzone,
- Kaszel i świszczący oddech, które mogą prowadzić do przewlekłego upośledzenia czynności płuc oraz
- Uszkodzenie układu krążenia, potencjalnie przyczyniające się do rozwoju wielu chorób układu krążenia.
Likopen neutralizuje toksyny
Likopen to jasnoczerwony pigment znajdujący się w kilku owocach i warzywach, zwłaszcza w pomidorach, guawie i arbuzie.
Jest członkiem rodziny karotenoidów, do której zalicza się też beta-karoten, luteinę i zeaksantynę.
Likopen to "wymiatacz" wolnych rodników, który wykazuje także skuteczne działanie przeciwko wielu toksynom.
Jak działa likopen
Toksyny wywołują stres oksydacyjny. Uwalniają one wolne rodniki, które następnie atakują i uszkadzają komórki i tkanki. Uszkodzenia oksydacyjne lipidów, białek i DNA przyczyniają się do pojawiania się związanych z wiekiem schorzeń przewlekłych.
Likopen - działając na wiele sposobów - potrafi zahamować te uszkodzenia. Przede wszystkim zapobiega on stresowi oksydacyjnemu i szybko eliminuje powstające wolne rodniki.
Likopen pośrednio zwalcza uszkodzenia oksydacyjne, wzmacniając naturalne mechanizmy obrony komórkowej organizmu. Zwiększa on ponadto poziom glutationu, ważnego wewnątrzkomórkowego przeciwutleniacza oraz podnosi aktywność peroksydazy glutationowej, katalazy i dysmutazy ponadtlenkowej - enzymów, które są kluczowymi składnikami komórkowej obrony antyoksydacyjnej.6-8
Dzięki tym mechanizmom likopen może zapobiegać uszkodzeniom DNA zwiększającym ryzyko nowotworów. Likopen zmniejsza ponadto utlenianie lipidów - proces, który jest zaangażowany w rozwój miażdżycy i chorób układu krążenia.
Wiele toksyn wywołuje szkodliwe stany zapalne w tkankach. Likopen może temu zapobiec, a nawet odwrócić ten proces, hamując czynnik jądrowy kappa B (NF-KB), główny regulator stanu zapalnego.2,9-11
Toksyny mogą również powodować obumieranie komórek w procesie zwanym apoptozą. Hamując aktywację białek wywołujących apoptozę, likopen potrafi zablokować ten proces w zdrowych komórkach.12-14
Likopen zwiększa aktywność enzymów wątrobowych, które metabolizują toksyny i odtruwają organizm z potencjalnie szkodliwych substancji chemicznych.2,15,16
- Jesteśmy stale narażeni na toksyny obecne w powietrzu, żywności i wodzie. Toksyny te uszkadzają tkanki i zwiększają ryzyko pojawienia się wielu chorób przewlekłych.
- Likopen to czerwony pigment który jest potężnym neutralizatorem wolnych rodników. Występuje on w niektórych owocach i warzywach, w tym w pomidorach, guawie i arbuzach.
- Ostatnio przeprowadzony przegląd literatury naukowej przedstawia wyraźne dowody na to, że likopen chroni przed praktycznie wszystkimi rodzajami toksyn - zarówno chemicznymi jak i tymi występującymi naturalnie.
- Zwiększenie spożycia likopenu może ograniczyć szkody spowodowane przez toksyny środowiskowe, a także zmniejszyć ryzyko pojawienia się wielu związanych z wiekiem schorzeń (od nowotworów po choroby układu krążenia).
Neutralizacja konkretnych toksyn
Likopen przeciwdziała szkodliwym skutkom najpowszechniejszych toksyn.
Likopen wykazał aktywność przeciwko kilku typom naturalnie występujących toksyn wytwarzanych przez mikroorganizmy, w tym:9,15,17
- Aflatoksyny, trujące substancje wytwarzane przez niektóre rodzaje pleśni lub grzybów,
- Lipopolisacharydy, cząsteczki powierzchniowe znajdujące się w niektórych szkodliwych bakteriach oraz
- Ochratoksyna A, powszechna toksyna zanieczyszczająca żywność.
Obecność niektórych z tych toksyn może być spowodowana infekcją bakteryjną lub grzybiczą, natomiast inne po prostu znajdują się w żywności. Wiele z tych toksyn działa prozapalnie i jest szkodliwa dla wątroby, nerek i innych tkanek.
U myszy likopen zapobiega uszkodzeniom powodowanym przez aflatoksyny. Blokuje on aktywację toksyny i stymuluje aktywność enzymów detoksykacyjnych.15
Metale ciężkie są szeroko rozpowszechnione w całym środowisku. Mogą gromadzić się w tkankach, takich jak wątroba, mózg, serce i nerki, i powodować poważne uszkodzenia. U zwierząt likopen chroni przed uszkodzeniami wywołanymi przez metale ciężkie, chroniąc prawidłowe funkcje narządów wewnętrznych nawet przy wysokim stężeniu metali ciężkich w organizmie.18-23
Różne rodzaje pestycydów wykazują toksyczne działanie na organizm człowieka, powodując uszkodzenia narządów rozrodczych, nerek i układu nerwowego. W badaniach przedklinicznych likopen wykazał działanie chroniące przed wieloma rodzajami pestycydów i zapobiegał utlenianiu tkanek. Ponadto, likopen aktywował enzymy wątrobowe wspomagające detoksykację i regulował prawidłową odpowiedź układu odpornościowego na czynniki zapalne.24-29
Leki stosowane w chemioterapii (doksorubicyna i cisplatyna) działają toksycznie na serce, nerki i inne organy. U zwierząt leczonych tymi lekami likopen blokował uszkodzenia serca i nerek.30-32
Słoneczne promieniowanie ultrafioletowe jest kolejnym czynnikiem wywołującym stres oksydacyjny, uszkodzenia DNA oraz zwiększającym ryzyko wystąpienia nowotworu skóry i innych schorzeń. Likopen w diecie działa jak wewnętrzny filtr przeciwsłoneczny chroniący skórę przed uszkodzeniami wywołanymi promieniowaniem UV. Likopen zarówno pochłania energię świetlną, jak też eliminuje wolne rodniki utworzone przez promienie UV, zanim zdążą one uszkodzić DNA czy wywołać inne uszkodzenia.33
Co wykazują badania z udziałem ludzi
W kilku badaniach wykazano, że osoby przyjmujące likopen doustnie lub pozyskujące go z diety bogatej w likopen są chronione przed wieloma szkodliwymi skutkami działania toksyn.
Jeden przegląd systematyczny opublikowany w European Journal of Clinical Nutrition wykazał, że osoby spożywające produkty bogate w likopen były chronione przed utlenianiem lipidów, uszkodzeniem DNA w komórkach i innymi uszkodzeniami powodowanymi przez toksyny.34
Badania z udziałem ludzi wykazują że likopen pomaga zapobiegać wielu przewlekłym chorobom powodowanym przez toksyny. W kilku badaniach wykazano, że zarówno likopen jak i dieta bogata w likopen mogą chronić przed nowotworami, chorobami układu krążenia, chorobami metabolicznymi i innymi.5,34-41
Przegląd 21 badań wykazał, że suplementacja produktami z pomidorów powodowała obniżenie poziomu cholesterolu LDL („złego” cholesterolu) i poprawę funkcji naczyń krwionośnych. Suplementacja likopenem obniżała również ciśnienie skurczowe krwi.35
Kolejny przegląd i metaanaliza wykazały, że osoby, u których stwierdzono najwyższe stężenie likopenu w surowicy, miały o 26% obniżone ryzyko udaru mózgu, o 14% obniżone ryzyko chorób układu krążenia i o 37% niższe ryzyko zgonu.5
Podsumowanie
Dziesięciolecia badań naukowych wykazały, że likopen chroni organizm przed szeroką gamą szkodliwych związków, od chemikaliów wytwarzanych przez człowieka po naturalnie występujące toksyny.
Te powszechnie obecne w powietrzu, żywności i wodzie toksyny są czynnikiem w znacznym stopniu przyczyniającym się do występowania wielu różnych chorób przewlekłych.
Zwiększone spożycie likopenu lub produktów zawierających likopen pomaga chronić organizm przed szkodliwym działaniem toksyn, a ponadto zmniejsza ryzyko związanych z nimi uszkodzeń tkanek i pojawiania się wielu różnych schorzeń.
Materiał wykorzystany za zgodą Life Extension. Wszelkie prawa zastrzeżone.
- Rowles JL, 3rd, Ranard KM, Smith JW, et al. Increased dietary and circulating lycopene are associated with reduced prostate cancer risk: a systematic review and meta-analysis. Prostate Cancer Prostatic Dis . 2017 Dec;20(4):361-77.
- Hedayati N, Naeini MB, Nezami A, et al. Protective effect of lycopene against chemical and natural toxins: A review. Biofactors. 2019 Jan;45(1):5-23.
- Available at: https://www.lung.org/clean-air/outdoors/what-makes-air-unhealthy/toxic-air-pollutants. Accessed August 5, 2020,
- Available at: https://www.atsdr.cdc.gov/substances/ToxOrganSystems.asp. Accessed October 22, 2020.
- Cheng HM, Koutsidis G, Lodge JK, et al. Lycopene and tomato and risk of cardiovascular diseases: A systematic review and meta-analysis of epidemiological evidence. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019;59(1):141-58.
- Bandeira ACB, da Silva RC, Rossoni JVJ, et al. Lycopene pretreatment improves hepatotoxicity induced by acetaminophen in C57BL/6 mice. Bioorg Med Chem. 2017 Feb 1;25(3):1057-65.
- Pinto C, Rodríguez-Galdón B, Cestero JJ, et al. Hepatoprotective effects of lycopene against carbon tetrachloride-induced acute liver injury in rats. Journal of Functional Foods. 2013;5(4):1601-10.
- Karahan I, Atessahin A, Yilmaz S, et al. Protective effect of lycopene on gentamicin-induced oxidative stress and nephrotoxicity in rats. Toxicology. 2005 Nov 15;215(3):198-204.
- Joo YE, Karrasch T, Muhlbauer M, et al. Tomato lycopene extract prevents lipopolysaccharide-induced NF-kappaB signaling but worsens dextran sulfate sodium-induced colitis in NF-kappaBEGFP mice. PLoS One. 2009;4(2):e4562.
- Kim GY, Kim JH, Ahn SC, et al. Lycopene suppresses the lipopolysaccharide-induced phenotypic and functional maturation of murine dendritic cells through inhibition of mitogen-activated protein kinases and nuclear factor-kappaB. Immunology. 2004 Oct;113(2):203-11.
- Marcotorchino J, Romier B, Gouranton E, et al. Lycopene attenuates LPS-induced TNF-alpha secretion in macrophages and inflammatory markers in adipocytes exposed to macrophage-conditioned media. Mol Nutr Food Res. 2012 May;56(5):725-32.
- Prema A, Janakiraman U, Manivasagam T, et al. Neuroprotective effect of lycopene against MPTP induced experimental Parkinson’s disease in mice. Neurosci Lett. 2015 Jul 10;599:12-9.
- Qu M, Li L, Chen C, et al. Protective effects of lycopene against amyloid beta-induced neurotoxicity in cultured rat cortical neurons. Neurosci Lett. 2011 Nov 21;505(3):286-90.
- Sadek K, Abouzed T, Nasr S. Lycopene modulates cholinergic dysfunction, Bcl-2/Bax balance, and antioxidant enzymes gene transcripts in monosodium glutamate (E621) induced neurotoxicity in a rat model. Can J Physiol Pharmacol. 2016 Apr;94(4):394-401.
- Tang L, Guan H, Ding X, et al. Modulation of aflatoxin toxicity and biomarkers by lycopene in F344 rats. Toxicol Appl Pharmacol. 2007 Feb 15;219(1):10-7.
- Xia J, Lin J, Zhu SY, et al. Lycopene protects against atrazine-induced hepatotoxicity through modifications of cytochrome P450 enzyme system in microsomes. Exp Toxicol Pathol. 2016 Apr;68(4):223-31.
- Palabiyik SS, Erkekoglu P, Zeybek ND, et al. Protective effect of lycopene against ochratoxin A induced renal oxidative stress and apoptosis in rats. Exp Toxicol Pathol. 2013 Sep;65(6):853-61.
- Augusti PR, Conterato GM, Somacal S, et al. Effect of lycopene on nephrotoxicity induced by mercuric chloride in rats. Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2007 Jun;100(6):398-402.
- Cavusoglu K, Oruc E, Yapar K, et al. Protective effect of lycopene against mercury-induced cytotoxicity in albino mice: pathological evaluation. J Environ Biol. 2009 Sep;30(5 Suppl):807-14.
- Deng Y, Xu Z, Liu W, et al. Effects of lycopene and proanthocyanidins on hepatotoxicity induced by mercuric chloride in rats. Biol Trace Elem Res. 2012 May;146(2):213-23.
- Qu M, Nan X, Gao Z, et al. Protective effects of lycopene against methylmercury-induced neurotoxicity in cultured rat cerebellar granule neurons. Brain Res. 2013 Dec 2;1540:92-102.
- Sharma S, Vijaya P. Cardioprotective effects of lycopene against cadmium induced toxicity in albino mice. Internation Journal of Health Sciences and Research (IJHSR). 2015;5(8):507-13.
- Sharma S, Vijaya P. Ameliorating potential of lycopene against cadmium toxicity in kidney of albino mice. I nternation Journal of Advanced Research. 2015;3(2):766-70.
- Abass MA, Elkhateeb SA, Abd El-Baset SA, et al. Lycopene ameliorates atrazine-induced oxidative damage in adrenal cortex of male rats by activation of the Nrf2/HO-1 pathway. Environ Sci Pollut Res Int. 2016 Aug;23(15):15262-74.
- Abdul-Hamid M, Salah M. Lycopene reduces deltamethrin effects induced thyroid toxicity and DNA damage in albino rats. The Journal of Basic & Applied Zoology. 2013;66(4):155-63.
- Lin J, Li HX, Xia J, et al. The chemopreventive potential of lycopene against atrazine-induced cardiotoxicity: modulation of ionic homeostasis. Sci Rep. 2016 Apr 26;6:24855.
- Lin J, Zhao HS, Xiang LR, et al. Lycopene protects against atrazine-induced hepatic ionic homeostasis disturbance by modulating ion-transporting ATPases. J Nutr Biochem. 2016 Jan;27:249-56.
- Ural MS. Chlorpyrifos-induced changes in oxidant/antioxidant status and haematological parameters of Cyprinus carpio carpio: ameliorative effect of lycopene. Chemosphere. 2013 Feb;90(7):2059-64.
- Yonar SM. Toxic effects of malathion in carp, Cyprinus carpio carpio: protective role of lycopene. Ecotoxicol Environ Saf. 2013 Nov;97:223-9.
- Anjos Ferreira AL, Russell RM, Rocha N, et al. Effect of lycopene on doxorubicin-induced cardiotoxicity: an echocardiographic, histological and morphometrical assessment. Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2007 Jul;101(1):16-24.
- Karimi G, Ramezani M, Abdi A. Protective effects of lycopene and tomato extract against doxorubicin-induced cardiotoxicity. Phytother Res. 2005 Oct;19(10):912-4.
- Yilmaz S, Atessahin A, Sahna E, et al. Protective effect of lycopene on adriamycin-induced cardiotoxicity and nephrotoxicity. Toxicology. 2006 Feb 1;218(2-3):164-71.
- Stahl W, Heinrich U, Aust O, et al. Lycopene-rich products and dietary photoprotection. Photochem Photobiol Sci. 2006 Feb;5(2):238-42.
- Basu A, Imrhan V. Tomatoes versus lycopene in oxidative stress and carcinogenesis: conclusions from clinical trials. Eur J Clin Nutr. 2007 Mar;61(3):295-303.
- Cheng HM, Koutsidis G, Lodge JK, et al. Tomato and lycopene supplementation and cardiovascular risk factors: A systematic review and meta-analysis. Atherosclerosis. 2017 Feb;257:100-8.
- Costa-Rodrigues J, Pinho O, Monteiro PRR. Can lycopene be considered an effective protection against cardiovascular disease? Food Chem. 2018 Apr 15;245:1148-53.
- Mordente A, Guantario B, Meucci E, et al. Lycopene and cardiovascular diseases: an update. Curr Med Chem. 2011;18(8):1146-63.
- Mozos I, Stoian D, Caraba A, et al. Lycopene and Vascular Health. Front Pharmacol. 2018;9:521.
- Petyaev IM. Lycopene Deficiency in Ageing and Cardiovascular Disease. Oxid Med Cell Longev. 2016;2016:3218605.
- Petyaev IM, Dovgalevsky PY, Klochkov VA, et al. Effect of lycopene supplementation on cardiovascular parameters and markers of inflammation and oxidation in patients with coronary vascular disease. Food Sci Nutr. 2018 Sep;6(6):1770-7.
- Song B, Liu K, Gao Y, et al. Lycopene and risk of cardiovascular diseases: A meta-analysis of observational studies. Mol Nutr Food Res. 2017 Sep;61(9).